De volgende ochtend werden we weer opgehaald door onze gids die ons naar de trein bracht. Deze eker was ik wel blij met een gids die ons naar de trein bracht want de vertrekborden waren, zover ik kon zien, alleen in het Chinees. We namen plaats in de trein en algauw kwamen we er achter dat we niet op onze gereserveerde zitplaatsen zat. Een Chinees gezin verscheen bij de zitplaatsen waar wij zaten en er ontstond een discussie over wie waar ging zitten en dat dit niet lukte omdat wij plaatsen bezet hielden.  De vader verdeelde zijn gezinsleden in de stoelen rondom en ging bij ons zitten met zijn kinderen. Tijdens de kaart controle, waarbij geen woord Engels werd gesproken. In China is het normaal dat je bij een kaartjes controle ook je paspoort liet zien en dit wekte grote nieuwsgierigheid van de Chinese man naast mij. Ik liet hem mijn paspoort bekijken en kreeg zijn Chinese identiteitskaart te zien. Ik merkte op dat er steeds twee stoelen vrij bleven en ontdekte op mijn ticket dat we daar zouden moeten zitten.

De reis van Datong naar Beijing loopt voornamelijk door een rotsachtig gebied. Wanneer je rustig naar de rotsen wilde kijken om de hoop te hebben dat daar ergens de Chinese Muur zou lopen werd je aandacht weer brut verstoord door de jonge kinderen die de aandacht opeisten van hun ouders. Dit was niet alleen bij één familie het probleem, zoals dat wel eens in Nederlandse treinen gebeurt, maar alle kinderen in het rijtuig stonden in deze hysterische stand. Mijn geluk was groot dat de eerste grote flats oprezen en we door voorstadstations reden want we bereikten het eindpunt van deze reis. Helaas bleef de trein nog een goede driekwartier door de voorsteden van Beijing rijden en ondertussen passeerde grote stations vol met hogesnelheidstreinen en glazen flats. Toen we het centrale station van Beijing binnen reden realiseerde ik mij pas dat we alk meter spoor tussen Moskou en Beijing hadden afgelegd. Een immense afstand van 7.661 km. Het had iets magisch een gevoel van genoeg doening een gevoel wat je niet krijgt als je vliegtuig land na een afstand van 7.661 kilometer.

Het station in Beijing was groot en voordat ik het station verliet wilde ik eerste een foto maken van de locomotief van de trein. De trein bleek ontzettend lang te zijn en toen ik bij mijn vader terug kwam was het perron al leeg en stonden er twee gidsen er al. Zij brachten ons naar de uitgang en naar de taxichauffeur die ons naar het hotel ging brengen. Aan de overkant van het stationsplein verscheen een zwarte smakeloze Audi welk pontificaal op straat halteerde om ons in te laten stappen. De chauffeur kreeg de naam van het hotel mee en we reden het drukke verkeer van Beijing in. Na een kleine twintig minuten rijden arriveerden we bij ons hotel en checkten in. Onze tijd in Beijing was verlengd van twee dagen naar een goede week. Het oorspronkelijke plan was om door te reizen naar Lhasa in Tibet. Maar de Chinese autoriteiten hadden ons wel de toegang voor Tibet verleent maar we zouden moeten vliegen in plaats van de trein. We mochten wel met de trein terug maar dan zouden we de meest spectaculaire en hoogste bergtoppen missen omdat we ’s nachts over het hoogste spoorweg ter wereld zouden reizen. Ons verblijf in het hotel was goedkoper dan omboeken bij Aeroflot dus bleven we langer in Beijing.

De volgende dag stond een dag vullende excursie op het programma we zouden naar de Chinese Muur gaan, maar dat zou niet het enige zijn. We werden uiteraard opgehaald in een klein busje welk al deels vol zat toeristen uit het westen. We reden nog langs een paar hotels om daar westerse toeristen op te halen. We zouden niet direct naar de Chinese Muur rijden maar eerst daar de graftombes van de Ming Dynastie. Maar we waren te vroeg en hadden nog even de tijd om langs een jade atelier te gaan. De hele bus stapte uit om een kleine uitleg over de bewerking van dit mineraal aan te horen. Na een aantal zeer aandachtige Chinese vrouwen in een laboratoriumjas te hebben aanschouwd die de jade bewerkten mochten we de winkel bekijken en daar hadden we wel geteld en kwartier voor en de man die de uitleg gaf had heel goed door wie wel en wie geen jade gingen aanschaffen. Toen ik en mijn vader een beetje de tijd stonden voorbij te laten gaan kwam de rondleider van achter om zich, op lichtelijk geïrriteerde toon, te vragen waarom we niets uitzochten wat we mooi vonden. Blij was hij niet toen we uitlegde dat dit niet iets was wat we zochten.

Na het jade evenement was het eindelijk tijd om naar de graftombes van de Ming dynastie te gaan. We reden Beijing uit en konden soms en glimp opvangen van de ontiegelijk lelijke bouwwerken die er neergezet zijn voor de Olympische Spelen van 2008. De gids had er niet veel zin in om er over te vertellen en naar schijnt mogen gidsen er officieel niet over vertellen. In een heuvelachtig en bosrijk gebied buiten Beijing bezochten we de graftombes van de Ming dynastie. Er stonden grote groepen toeristen in file te wachten voor de toegang van het complex om deze graven. Slechts twee van de drie toegangspoorten waren geopend. De middelste is altijd gesloten omdat volgens de oude Chinese traditie de middelste poort voor God is en niet voor de mens. Nadat we deze congestie, medemogelijk gemaakt door God, achter de rug hadden begon de andere congestie. Er stond een poort die toegang verschafte naar het rijk van de doden. Dat het poortje losstaat op een plein maakte niet uit. Van de gids moesten we er door heen om bij de graftombes te komen. Door de gekkigheid bij de jade atelier en de poort die gesloten was omdat die exclusief voor God was besloot ik niet door deze poort te lopen omdat dit de zoveelste onzinnige poppenkast scene was besloot ik rechts langs de poort te lopen en dan weer bij de groep aan te sluiten. En zonder probleem kwam ik in het dodenrijk waarin de graftombes zich bevonden. Niet alleen ik kwam binnen, ook de grote groepen Chinese binnenlandse toeristen die links langs het poortje marcheerde waren binnen. De graftombes waren wel een lekkere koele onderbreking van de warme drukkende vochtige hitte die dag. Na in polonaise langs de verschillende tombes gelopen te hebben moesten we weer door de poort om in het rijk van de leepheden te komen, maar dit moest met de rechte voet voor dus besloot ik met het linker voet voor de drempel over te stappen.

Na dat we onderweg een lunch hadden genoten in een hectisch restaurant zonder westers bestek, het eten met stokjes gaat langzaam aan wennen, gingen we verder richting de Chinese Muur. Na ongeveer drie kwartier rijden bereikten we de parkeerplaats onderaan de heuvel waar de Chinese muur over schijnt te lopen. We mochten zelf kiezen hoe we naar boven wilden gaan met de kabellift of het wandelpad. Aangezien mijn rug al natter was dan het IJsselmeer door alleen al de bus uit te stappen ging mijn voorkeur uit naar de lift en daarmee zou we ook meer tijd op de muur hebben en dus sloten we aan achter aan de rij met Chinezen en twee Spaanse toeristen. Tot grote opluchting had de de Chinese Muur op deze locatie geen poort voor God, de Keizer en het overige, hier was de ingang gewoon een simpele stenen trap. De Chinese Muur was eigenlijk niet heel spannend. Het gedeelte waar wij waren was prachtig gerestaureerd en tot grote opluchting kon je wel foto’s maken zonder toeristen in beeld. Er ontbrak een stuk informatie over de geschiedenis en miste ik een informatie centrum over de geschiedenis en het militaire belang van dit bouwwerk.

We liepen wat heen en weer over de muur en steile stukken, vlakke stukken en torentjes trotseerden we in deze immense hitte en luchtvochtigheid. In de verte zagen we wel stukken van de Chinese Muur overwoekerd door het woud waardoor de Chinese Muur loopt. Of deze stukken van de Muur bereikbaar zijn weet ik niet. Door de warmte en de luchtvochtigheid hadden we geen zin om daar heen te lopen laat staan of we er de tijd voor hadden. We hadden een twee uur de tijd op de Chinese Muur en hadden al een half uur er van gebruikt. We wandelde nog wat heen en weer om diverse foto’s te maken en van het beperkte uitzicht te genieten, door de hoge luchtvochtigheid konden we niet ver over de heuvelruggen kijken. Tegen de tijd dat we ons zouden moeten verzamelen namen we de rodelbaan naar beneden, helaas stond er in elke bocht een mannetje die je maande om af te remmen. De Spaanse toeristen, die ook op weg waren naar de bus, popten voor mij op en moest ik mijn snelheid matigen. Toch wel jammer want een rodelbaan is op zijn best als je wat gang kan maken. Beneden was het drukkender dan boven bij de Muur en de bus was al open om in plaats te nemen. Helaas stond de airco niet aan en was het buiten de bus dragelijker.

De volgende dag zouden we vrij te besteden hebben in Beijing, maar omdat de verlenging naar Lhasa, Tibet, niet door ging zouden we een week in Beijing blijven. Alle tijd om deze stad te verkennen en de volgende dagen zouden we ons niet haasten met drukke schema’s om in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk te zien. Dus besloten we na het ontbijt, waar een Chinese dame een belegde boterham met stokjes at, naar het Tienenmanplein te wandelen. Die ochtend was het mistig, of eigenlijk heiig. De verboden stad zagen we vaag door de smog heen, desondanks was het ontzettend druk met binnenlandse Chinese toeristen en kregen we weer de verzoeken voor foto’s en persoonlijke vragen hoe zwaar wij wel niet waren. Ik snap deze interesse overigens wel omdat Europeanen nou eenmaal groter, en in mijn geval forser, gebouwd zijn dan de gemiddelde Chinees.

Na het Tienenmanplein besloten we om ergens richting het oosten te wandelen. Volgens de Lonely Planet zou zich daar een markt bevinden met allerlei wonderbaarlijke voedingsmiddelen. Na een stukje wandelen langs de grote, kapitalistisch ogende, boulevards, welk weer eurocentrisch waren aangelegd, vonden we de markt tussen wat hoog gebouwde gebouwen. De markt zag er iets te cliché Chinees uit. Kraampjes met overdreven kleuren, uiteraard Chinese teksten en rode lampionnen. De markt was nog vrij groot en in de diverse kraampjes waren voornamelijk etenswaar te koop, niet om mee te nemen voor bereiding maar om terplekke te nuttigen. Zeepaardjes op een satéprikker, vogeltjes zonder veren aan het spit of een spies met pissebedachtige dieren. Wij vroegen ons af wat voor vogel er aan een spies geregen was en vroegen dit beleefd aan de man achter het kraampje. Engels sprak hij niet dus kon hij ons niet vertellen of het een duif was. Toen mijn vader om het idee kwam om het geluid van een duif na te doen en te wijzen naar het vogeltje maakten we uit de man op dat dit een duif zou moeten zijn wat ze voor je af konden grillen, in zo’n draaiend apparaat waar we in Nederland kip bij de slager.

`Die middag besloten we de hutongs te verkennen tussen het Tienenmanplein en ons hotel. Eerst kwamen we op een soort van namaak hutong uit met allerlei Xenos achtige winkels en een kitscherige accutram door de straat rijdt. In deze Xenos achtige winkels heb ik wel het geluk gehad om een Mao beeld te kopen. Het beeld was al niet duur maar mijn vader had ergens gelezen dat je in Beijing prima kon afpingelen en tot mijn verbazing lukte het ook nog in en strak georganiseerde organisatie als deze Xenos achtige winkel, dit succes leek mij haalbader op een markt. Met een Mao beeldje, welk aangeschaft is onder de vraagprijs, gingen we de andere straten verkennen tussen deze winkelstraat, welk netjes aangelegd zijn, en ons hotel. We waren er al eens eerder door gelopen maar nu hadden we de tijd om het eens goed te verkennen, de minder nette hutongs vlak bij ons hotel. Minder netjes is niet negatief bedoeld maar deze straten ens tegen zijn nog niet heringericht door stedenbouwkundigen die na denken over publiekelijk groen, gevels en samenhang in het geheel.  Hier was de straat wat scheef, hingen de elektriciteitsdraden over de straat en waren mensen op straat bezig om hun geslachte schaap of geit aan het ontdoen van het vlees.  Velen hadden een koeling buitenstaan om water en frisdrank te verkopen of een terrasje om gasten een maaltijd te serveren. We namen plaats in een Chinees ogend Chinees restaurant, een totale vergissing want het was de keuken van een hostel. Chinees hadden ze niet maar wel standard saai Noord-Amerikaans voedsel.  In het hostel werden we begroet door de Nederlander waarmee we van Irkoetsk naar Ulan Bataar waren gereisd. Zijn ervaring in Mongolië was niet veel anders dan die van ons. Misschien iets langer, of in een andere volgorde. Maar in ieder geval was hij die middag pas in Beijing aangekomen vanuit Ulan bataar.

Die ochtend werden we wakker gemaakt door de provodnik, over een half uurtje zouden we arriveren in Datong. Buiten was het mistig en regenachtig. Grauwe industrie en flats gleden voorbij tussen de regendruppels op het raam. We stapten op het hoofdstation van Datong uit en zouden opgewacht worden door een gids die ons naar het hotel zou brengen. We zagen niemand staan met en bordje dus bewogen we met de mensenmassa mee naar de uitgang van het station.  Achter de draaihekjes stond een Chinese man ons op te wachten en op een één of andere manier wisten we wie we zijn en hij bracht ons naar ons hotel, naast het station. We checkten in, namen een douche en wilden uiteindelijk Chinese Yuan halen bij de pinautomaat in de lobby. Het apparaat kwam bij ons niet verder dan het scherm waarop je je pincode diende in te voeren, verder niet. De receptioniste snapte het niet, de hoteldirecteur ook niet maar die adviseerde ons om verder op in de straat naar de bank te gaan en het daar te proberen. Aldaar het zelfde en de manager adviseerde ons om naar de grote stat te gaan als Beijing of Shanghai want in de grote stad (Dating heeft ongeveer 1,5 miljoen inwoners). Euro’s wisselen kon niet, alleen Amerikaanse Dollars. Terug naar het hotel om door de gids naar onze excursie geleidt te worden maar hij wist wel een mogelijkheid om aan Chinese Yuan te komen.

We werden in een klein lokaaltje met oud meubilair ontvangen. Achter een houten bureautje zat een manager die ons welkom hete. Verder zat er al een Italiaanse man, een Nederlands echtpaar en wat toeristen uit Singapore en Zuid-Korea. De Nederlanders waren geïnteresseerd om geld te wisselen en met een lichte teleurstelling ontdekte de manager dat wij Euro’s hadden en geen Amerikaanse Dollars, maar daar maakte hij een uitzondering voor. Wij telde onze biljetten om te wisselen en uit de bureaula haalde hij het bedrag in Chinese Yuan er uit. Na het geld wisselen werden we door een vrouwelijke gids een bus ingeleid en reden we naar een partycentrum, een centrum wat er uit zag als een uit de kluiten gewassen Chinees restaurant in Drenthe. We werden een lawaaierige zaal binnen geleid en kregen een ontzettend rommelige tafel die uitgeruimd werd. Een groot draaiend tableau werd op tafel gezet met allerlei gerechten en sauzen. We kregen de bekende stokjes en we diende ons zelf te redden met dit bizarre buffet.  Na een ongemakkelijke maaltijd moesten we als buitenlanders ook nog op de foto met een jarig meisje, die wel aardig goed Engels sprak voor een  zeven jarige, die verkleed was als Assepoester. Op eens verscheen de gids en werden we naar de bus geleidt om naar de hangende tempels van Huayang te gaan. Eigenlijk zouden we ook een rondleiding binnen in de tempels krijgen, maar vanwege de regen werd de toegang geweigerd. Of de het pad naar de de tempels te glad was, of weggespoeld of dat door de regen de tempels te zwaar waren geworden en ons gewicht er niet meer bij kon was onduidelijk. Wel kregen we van de gids geld terug omdat, we blijkbaar, voor de toegang hadden betaalt.

Na de hangende tempels werden we weer de bus ingeleid om naar de grote Boeddhabeelden van Yungang te kijken, welk zwart gekleurd waren door de nabijgelegen kolen mijnen. Na ongeveer een uur rijden door de regen arriveerden we op een immense parkeerplaats met heel veel identieke bussen.  De gids nam ons mee naar een poort welk niet alleen als toegangspoort met pretparkcontrole diende maar ook als viaduct waar, als je geluk hebt, goederentreinen met kolen overheen rijden. Daarna kregen we een rondleiding door een tempel complex waar we niet binnen mochten fotograferen, maar buiten wel. Uit een traditie kregen we een soort van vrucht wat we verwachte dat het onze bek zou uitbranden. Water was zeker nodig, niet om te blussen maar om de droogte in je mond tegen te gaan. We kregen en verhaal over Boeddha en waarom hier al die beelden zijn verschenen. Boeddha kwam op zijn reis hier een gouden boom tegen of een wensenboom. Er was in ieder geval een warrig religieus verhaal over en de boom hadden ze nagemaakt en helaas was het goud glanzend en niet dofzwart door de kolengruis. Daarna liepen we naar de rotswand waar de Boeddhabeelden zijn uitgehakt. Sommigen waren groot, sommigen waren klein, anderen oud en anderen weer heel oud en sommigen hadden een soort van eigen grot en sommigen waren in de wand uitgehakt. Geen een was zwart door het kolengruis wel werd verteld dat hier al eeuwenlang kolen werden gewonnen. Tussen het kijken naar de Boeddhabeelden werden we de hele tijd benaderd door Chinese toeristen die met ons op de foto wilden en als ze vroegen waar we vandaan kwamen zegde Nederland, Holland en Amsterdam hun weinig. Rotterdam en Eindhoven kenden ze dan weer wel.

Die avond namen we plaats bij een simpel restaurantje in de plint van een grauwe flat. Het regende nog steeds en de vloer zag door de regen er een beetje onsmakelijk nat uit. Het tafeltje kleefde net als het plastic plantje in het potje op de tafel. Een menukaart was er niet. Met Chinees en gebaren werden we er op gewezen dat de menukaart als een poster aan de muur hing, in het Chinees met plaatjes. Ik heb geen idee wat het was maar ik wees iets aan wat er wel smakelijk uit zag. Ik bestelde er een biertje bij, althans het werd mij aangeboden maar weigerde het licht bruin uitziende vieze glas. Ondanks dat ik niet wist wat ik bestelde, het zelfde geldt voor mijn vader, was het ontzettend lekker. Bang om bij deze zaakjes voedselvergiftiging op te lopen had ik niet meer nadat ik wist dat al het groente en vlees op hoge temperaturen gewokt worden.  Het probleem met onze gerechten was dat ze op het eerst niet pittig leken, maar na een tijdje begon de pittigheid in te treden en kregen we enorme dorst. We liepen terug naar het hotel langs een supermarkt om het nodige water, bier en chips te kopen voor de avond. Want die avond regende het zo goed door dat we geen zin hadden om Datong te gaan verkennen.

De volgende morgen regende het nog steeds en na het ontbijt, waar je de keuze had uit gefermenteerde eieren of Britse worstjes, gingen we de stad in. Naar het centrum lopend stuitte op een ondergelopen kruispunt. Normaal zou ik zo door een plas lopen maar deze was zo diep dat ik ook niet de bodem zag en we besloten maar om het zekere voor het onzekere te nemen en een stukje om te lopen in plaats van in een Chinees riool weg te zakken.  Als je het centrum van de stad nadert verwacht je meer oudere gebouwen, straat patronen die organisch zijn ontstaan en meer gezelligheid. Niets is minder waar in Datong, de betonnen flats werden hoger en we stuitte op de grote oud grijze stadsmuur van Datong met prachtige poorten en uitkijktorens alleen diende de verdedigingskracht nog gegraven te worden de gebieden waar looppaden en pleinen kwamen waren al geëgaliseerd en voorzien van pallets natuursteen om gelegd te worden. Toch moesten we dit werk even vernielen om richting de stadspoort van Datong te gaan. Ik wil niet zeggen dat de stadspoort en muur er Anton Piek uitzagen, maar door de redelijke recente aanleg er van had het wel meer weg van een achtbaan ingang dan een ingang van een middeleeuwse stad.

Het vermoeden was gewekt dat we binnen deze stadsmuur geen authentiek Datong zouden aantreffen. Wat authentiek was, meestal oude jaren flats en restanten van hutongs, waren gesloopt, half gesloopt of nog bewoond welk met een wirwar van elektriciteitsdraden zijn verbonden.  Straten waren al deels gesloopt of overspoeld door modder van de vele braakwerkzaamheden en braakliggend terrein in het oude centrum van Datong.  We wandelde tussen deze flats en afgebroken hutongs en verbaasde ons erover dat er soms in een vervallen hutongstraat nog hele gezinnen woonden. Het is misschien vreemd om als westerling te treuren van de afbrak van dit Chinees cultureel erfgoed maar als je je bedenkt dat de blauwe toilet gebouwtjes die elke straat rijk is stinken en overlopen. Als ik hier zou wonen zou ik maar ook al te graag uitkijken naar een flat met riolering en verwarming en bij voorkeur ook een nette schone straat. Een beetje zoals dat de oorspronkelijke bewoners maar al te graag uit de Jordaan weg trokken. Eigenlijk zou de gemeenteraad van Datong op nascholing moeten gaan naar Amsterdam om te leren hoe je van een krottenwijk de duurste buurt van het land maakt. Nu woon ik denk ik zelf ook liever in een grachtenpand dan in een kleine krappe hutong.

Hutongs zijn oude traditionele Chinese buurten en naar schijnt zijn ze ontstaan durende de Mongoolse dreiging van Djenghis Khan. Het lijkt me ook logisch om een dreiging van een nomadisch steppe volk op een kluitje te gaan wonen binnen een omheinde omgeving dicht bij elkaar. Hutong komt uit het Mongools (hottog) wat zoiets betekend als “rond de bron” betekend. Na de hutongs kwamen we in een houten tempelcomplex terecht, welk zoals verwacht redelijk recent was opgetrokken.  Het hout rook nog vers en ongetwijfeld dat de lak nog niet droog was. De straten  waren netjes aangelegd met Chinees natuursteen. Ergens in onze reisgids lazen we dat dit een oud complex betrof met een dertig meter hoge pagode gebouwd zonder spijkers. Een bijzondere prestatie maar met al deze moderne oudheid vraag ik mij af of het een authentieke pagode is.

Op de kaart die we hadden van Datong ontdekten we een authentiek stukja Datong. Ergens tussen alle bouwterreinen zou een stukje muur te zien zijn met daarop afbeeldingen van draken van geglazuurd steen. Alleen waar stonden we nu in Datong, de complexen om ons heen leken e ontbreken in de plattegrond maar het kruispunt konden we nog ontwarren. We moesten richting een moskee lopen die nergens te vinden was. De moskee was immers al gesloopt en werd er op de plaats gebouwd, net als de rest van de straat.  Maar met wat ronddolen kwamen we bij deze muur uit. We moesten een klein bedrag betalen als entree en konden dan ongestoord genieten van deze geglazuurde muur met negen geglazuurde draken in reliëf. Di soort muren waren populair in China tijdens bij grote paleizen en optrekken van de adel. Deze muren zorgde voornamelijk voor privacy bij open zichtlijnen.

De rest van de middag besloten we om Datong verder te gaan verkennen en dat leverde de nodige bijzondere foto’s op. We vonden nog meer half afgebroken hutongs waar over de nog modderige wegen met plassen Chinezen nog naar en van hun woning tussen het puin liepen. Zo nu en dan kon je nog teken van leven vinden door middel van vuilnis, was of gereedschappen. Een onveilig gevoel gaf deze omgeving niet, misschien heeft het ook te maken met de aard van de Chinezen, hun economische positie of omdat ze zich meer richting op de toekomst na deze vreselijke erbarmelijke hutongs. Op een gegeven moment ontdekte ik dat we achtervolgd werden door een Chinees meisje in een zilverkleurig t-shirt en korte jeans. Ik zag haar de nodige keren opduiken in mijn ooghoeken  Ze probeerde met ons contact te  krijgen maar het enige wat ze sprak was Chinees. Engels, Duits of Russisch was haar vreemd en de vertaal app op haar Chinese slimmetelefoon functioneerde niet. Bij elk kruispunt maakte ze overdreven arm gebaren om ons in een richting te sturen. Uiteraard ahdden we ons eigen plan en negeerden haar aanwijzingen. Toen we uiteindelijk op een grote straat uitkwamen en met handen en voeten twee flesjes water kochten en het voor ons duidelijk was dat we vier oen we uiteindelijk op een grote straat uitkwamen en met handen en voeten twee flesjes water kochten en het voor ons duidelijk was dat we vier yuan  dienden te betalen dook het meisje op om en haalde zonder schaamte vier yuan uit de portemonnee van mijn vader en overhandigde het aan de verkoper. Er waren ook geen extra yuan uit de portemonnee verdwenen wen mijn vader bedankte haar met een irritant overdreven intonatie in het Engels.

Na het voorval begaven we ons richting ons hotel. Het was even zoeken aan welke kant we van de “oude” stad waren en we dienden nog even een rondje te lopen voordat we de “oude” stad bij de juiste stadspoort verlieten. Ondertussen waren we haar kwijt en wandelde we rustig richting ons hotel door de beginnende regen. Onderweg wandelden we langs de diverse half afgebroken flats of flats welk zich probeerden te verschuilen achter bergen puin. We werden niet meer achtervolgd door het meisje en naarmate we dichter bij de stadspoort kwamen stagen deze moderne torens strak af tegen de oude torenhoge flats.

Nadat we ons hadden ontdaan van de natte kleding begon de avond schemer al te vallen. We gingen opzoek naar een restaurant in de buurt van het hotel en vonden al vrij snel een restaurant met een menukaart met foto’s aan de muur  en wezen een gerecht aan wat ons lekker leek. Het eten werd weer in een grote wok bereidt en naast de wok  werd het kindje van de restaurant uitbaters verschoond en in een wiegje gelegd naast de afwas.  Bier hadden ze niet en na dat ik een mutsje ontdekte bij de restauranteigenaar werd mij duidelijk waarom, het was een islamitisch Chinees restaurant.  Toen we het restaurant verlieten struikelde ik bijna over een chimpansee die werd uitgelaten door iemand. We liepen nog even langs het station toen we ontdekte dat het station in het donker versierd was door gekleurde neonverlichting. Terwijl we het silhouet van het station in de verschillende kleuren zagen langs komen werden we aangesproken door een klein zeven jaar oud jongetje op rolschaatsen welk feilloos Engels sprak.

Na het ontbijt werden we door een chauffeur opgehaald die ons naar het station van Ulan Bataar. Daar stond de trein naar Beijing al klaar op het station. Grote donker groene rijtuigen van de Chinese spoorwegen werden druk bestegen door voornamelijk Chinese mensen en westerse toeristen. Ik besloot nog even snel naar de voorkant van de trein te lopen voor de een foto van de locomotief, of eigenlijk locomotieven. Het gerucht gaat dat de Mongoolse spoorwegen altijd twee locomotieven inzet waarvan de tweede als een reserve locomotief dient. Mij lijkt dit overdreven omdat de Trans-Mongoolse spoorlijn vrij bochtige hellingen kent en treinen hier niet goed mee overweg kunnen. Voor onze trein stond één locomotief bestaande uit twee delen, helaas bleek de locomotief een recent exemplaar van het Amerikaanse General Electric te zijn wat natuurlijk de foto’s een stuk minder authentiek maakt.

Onze Chinese provodniks spraken amper Engels of Russisch maar hadden blijkbaar geen enige moeite met onze Mongoolse treintickets. Nadat we onze bagage hadden weggestopt verschenen er twee onhandige Duitse bejaarden voor de deur en rezen gelijk de vragen op of ze wel de juiste coupé hadden en er ontstond een typische discussie die alleen een Duits bejaarde echtpaar kan voeren. Het bleek toch dat we met dit echtpaar de coupé moesten delen en tot overmaat van ramp hoorden ze bij een grotere groep Duitse bejaarden die maar al te graag gingen klagen over de kwaliteit van de trein, het hotel en het ontbijt in het hotel.

Stipt op tijd vertrok de trein uit Ulan Bataar. Het spoorweg museum, het triest uitziende pretpark en vele troosteloze flats en omheinde gers gleden achter de ramen voorbij. Doordat het bewolkt weer was leek Ulan Bataar en de omgeving ontzettend troosteloos. Terwijl dit allemaal voorbij kwam hoorde ik op de achtergrond het Duitse echtpaar tegen mijn vader klagen over hun verblijf in Ulan Bataar. Hotel was niet goed, ontbijt was karig, de stad was vies, de stad was niet mooi, het verkeer was gevaarlijk, er liepen vage mensen door Ulan Bataar, de excursies waren niet interessant, etc, etc.

Na enige tijd kwam het prachtige groene Mongoolse heuvellandschap tot zijn recht onder een blauwe hemel met zon. Het grauwe Ulan Bataar was ingeruild door een idyllisch groene valleien met gras, vee, een rivier, bomen en een trein die langs de heuvel randen zijn bochtige traject omhoog en naar de Chinese grens volgt. Dat mensen op fleuren van zon was duidelijk te merken bij het Duits echtpaar. Het geklaag maakte langzaam plaats voor opwinding van de natuurschoon rondom Ulan Bataar.

De trein vorderde verder naar het zuiden en na verloop van tijd nam het heuvel landschap af en begon het landschap te vlakken. Groepjes van ger tenten staken fel af vanuit het frisse groene landschap. De zon kwam hoger te staan en in de coupé begon de temperatuur op te lopen. De Chinese spoorwegen hadden met de hitte in Mongolië rekening gehouden en alle coupes van de rijtuigen uitgerust met een vrij irritant ventilatortje. Omdat alle de slaapplaatsen verdeeld zijn als twee stapelbedden heeft de ontwerper verzonnen dat de ventilator niet alleen zich horizontaal verplaatst maar ook verticaal, en dan bij voorkeur in een rondje. Met een achtbaanachtige ratel klom de ventilator omhoog om aan de andere kant met een daverende klap naar de laagste positie te vallen.  De eerste keer schrokken we ons rot en dachten dat het ventilatortje op het tafelde neer zou komen maar na een aantal keer de cyclus aandachtig aanschouwd te hebben accepteerde we het als een extra ritme bovenop de ritme van de rijdende trein.

De Trans-Mongoolse spoorlijn bestaat hoofdzakelijk uit enkel spoor welk voor een spoorlijn recent is aangelegd. De bouw van de Trans-Mongoolse spoorlijn is begonnen 1947 en heeft Ulan Bataar bereikt in 1950, wat de Stalin verheerlijking kan verklaren op de locomotief in het spoorwegmuseum. In 1955 was Ulan Bataar verbonden met China. De route volgt hoofdzakelijk een oude karavaanroute tussen China en Rusland. Waarom de spoorlijn als enkel spoor is aangelegt blijft gissen. Is het de geografie, de economische situatie van Mongolië en/of die van de Sowjet-Unië. Vergeet niet dat in de jaren vijftig Mongolië voornamelijk afhankelijk was van de Sowjet-Unië, welk in die tijd nog in wederopbouw was van de vernietigende veldslagen uit de Tweede Wereld Oorlog. Vergeet niet dat steden als Minsk, Kiev, Kharkov en Stalingrad tot de grond toe waren afgebrand en vanuit niets opnieuw werden opgebouwd of dit mee speelde in schaarste aan bouwmaterialen en mankracht blijft voor mij gissen. Wel is er rekening gehouden met het passeren van treinen die noordwaarts en zuidwaarts rijden. Zo stonden we een kwartiertje stil in een plaats. Maar of dit een plaats was is dan weer een andere vraag. Het stationnetje droeg in ieder geval de naam Tsjoeluut (Чулуут).  Het stationnetje werd door een hand vol bakstenen gebouwen omringd en ik vermoed dat het gebouwen zijn van diverse civiele diensten van de Mongoolse overheid die de aanwezigheid van het station gebruiken om poststukken en pakketten naar Ulan Bataar te sturen en te ontvangen. We stonden op dit kleine stationnetje een klein kwartiertje en wachtte op een noordwaartse trein. Klein detail, de stationschef was een vrouw. In Mongolië is de feminisering verder gevorderd dan in west Europa en dat zou wel eens in het socialisme kunnen liggen maar ik vermoed voornamelijk dat het harde nomaden bestaan hier de kern van kan zijn.

Al na vier uur waren mijn vader en ik de Duitse toeristen even zat en maakten we een expeditie naar het Chinese restauratierijtuig in de trein. De keuken was gesloten maar we konden wel een kopje koffie en thee krijgen in mooie gedecoreerde glazen. Terwijl we de consumpties nuttigden keken we onze ogen uit in het restauratierijtuig. Het interieur bestond uit prachtig houdsnijwerk en tussen de ramen hingen uit hout gehouwen hertenkopen met prachtige geweien. De pilaar op de bar was omcirkeld met een prachtig uit hout gesneden draak, dit tafereel deed mij denken aan treurige warme Chinees-Indische restaurants in een regenachtige November zondag rond Stadskanaal. De uitbater ontdekte dat wij geen suikerklontjes hadden ontvangen en met een overdreven Chinese vriendelijkheid bracht hij ons een uit Rusland afkomstig doosje suikerklontjes te brengen. Achteruitlopend met buiggebaren ging hij weer terug naar zijn bar en keuken. Ondertussen begon het landschap steeds droger te worden en kwam de Gobi woestijn dichterbij.

Tegen iets voor twaalven verschenen er achter het raam allemaal bouwactiviteiten en bakstenen gebouwen, flets en daartussen geplaatste ger tenten. Dat deze plaats wat groter was dan de voorgaande bleek wel toen er her en der allerlei sporen opdoken met daarop locomotieven en wagens om kolen te vervoeren. We stopten op het station van het plaatsje Tsjojp (Чойр), geen idee of ik dit goed translitereer omdat ik dit vanuit het Russisch doe en niet vanuit het Mongools. We hadden een goede twintig minuten de tijd om onze benen te strekken en frisse lucht in onze longen te laten lopen. Op het perron herkende we mensen waarmee we in de trein tussen Moskou en Irkoetsk hadden gezeten, of ze ons ook herkende weet ik niet. Ondanks dat ze Nederlands waren gingen hun gesprekken niet voer toeristen die ze herkenden op het station van Tsjojp van het perron in laten we zeggen Perm. Ik kocht een fles koud water en een paar versnaperingen bij een vrouw met een winkelwagentje, met peuter in het peuterzitje. Toen ik in de trein zat, en het perron leeg was, zag ik haar tevreden de tugriks tellen die ze had verdient aan de gretige toeristen die bij haar water, versnaperingen en toilet papier kochten. Toen de trein vertrok merkte ik op dat het stations gebouw er als een soort van te zoet gebakje uitzag.

Na Tsjojp begon de Gobi woestijn pas echt. Steeds meer gras verruilde de plaats in voor zand en niet alleen het zand nam toe maar ook het geklaag van de Duitsers. Ze verbaasde zich er over dat mijn vader en ik gewoon uit durfde te stappen in Tsjojp en vroegen aan ons of we niet bang waren om de trein te missen. Nadat we vertelde dat we deze reis in Moskou zijn begonnen kwam het bij hun door dat we er wat ervaring mee hadden en natuurlijk waren we wat jonger en kwamen nou eenmaal de trein makkelijker uit en in. Maar goed, deze wijsheid leverde weer genoeg geklaag op want hun groep begon in Irkoetsk. Aeroflot vonden ze een prima maatschappij, mits het niet binnen Rusland was. Want de reis Duitsland – Moskou was beduidend beter dan Moskou – Irkoetsk en het geklaag hield niet op bij de binnenlandse Russische vluchten. Uiteraard werd het hele gebeuren in Irkoetsk bekritiseerd en je vroeg je af of er wel iets goed was geregeld op die reis. Ik liet mijn vader hiervoor de psychologische hulp aanbieden terwijl ik op het gangpad naar de Gobi woestijn ging kijken en er al snel achter kwam dat je er ontzettend prima auto foto’s kon maken. Van die typische dat de auto in een lege wereld rijdt.

Midden in de Gobi woestijn was het weer tijd om even te stoppen, nou ja even. We hadden 37 minuten de tijd om onze benen te strekken en eventueel wat te drinken en te eten te kopen. Toeristen namen gretig de bevroren flessen bronwater uit de Alpen af. Het vervelede van een bevroren fles water is dat je niet gelijk je dorst kan lessen. Niet alleen het water wat ze verkochten was bevroren, ook de repen Alpenchocolade kwamen uit de vriezer. Het perron werd gevuld door, uiteraard, allemaal toeristen die uit de Chinese rijtuigen kwamen n enkele van deze toeristen heb ik al eens ergens gezien in Europees Rusland vijfduizend kilometer terug.  De Duitse taal was de grote afwezigheid want uit angst om de trein te missen, of de moeilijke acrobatische handelingen voor bejaarden om de trein in en uit te komen, bleven ze binnen. Hoe ze aan voedsel en water kwamen bleef mij een raadsel. De komende vier uur tot het volgende station en de grens bleef het geklaag aanhouden en ze konden zelfs al klagen over activiteiten die in de toekomst lagen. Zou de Peking Eend lekker zijn, is het hotel in Beijing wel goed, zou de gids in Shanghai goed kunnen vertellen, zou d terug vlucht goed geregeld zijn en weinig turbulentie onderweg. Ik ging maar op de gang staan om te genieten van de grote leegte van de Gobi woestijn en zo nu en dan een foto te maken.

We hadden ons voorbereid op een maaltijd als de treinritten die we hiervoor hadden gemaakt. Noedels, soep en brood dronken we weg met warm geworden bier met de naam Golden Gobi. De Duitsers hadden zich minder voorbereid en hadden vanuit de organisatie soep, noedels en de broodjes van de ontbijt buffet van het hotel.  Met een luid getoeter arriveerden we in Zamyn-Üüd, de grens plaats. Gedurende de anderhalf uur durende stationnement werd er druk gerangeerd met de binnenlandse rijtuigen die mee liepen in de trein en naar het juiste spoor gebracht voor de trein van Beijing naar Ulan Bataar. Tijd om de trein uit te stappen hadden we niet. De grens controle vond gelijk plaats en we waren wederom ons paspoort weer eventjes kwijt, tot lichte paniek bij de Duitsers. Het wachtte duurde lang en omdat de stoomvoorziening in het rijtuig op een spaar stand overschakelde en ons ventilatortje stil kwam te staan, wat de hitte deed toenemen en het beklag van de Duitsers ook. Ik ging maar in het gang pad staan om bij het raampje frisse lucht te kunnen krijgen en te kijken naar de woestijn, de stad, het station en de donker wordende lucht. Een afkoelende woestijn lucht verspreid een heerlijke geur. We kregen onze paspoorten terug en de trein reed het station uit richting de grens met China. In de douane depots stonden diverse grote mijnbouw machines te wachten op inklaring in Mongolië. Midden in de woestijn tussen Zamyn-Üüd en Erenhot, de daadwerkelijke grens tussen Mongolië en China. Terwijl de trein stilstond en de lucht donkerder werd zochten militairen met zaklampen naar mogelijke verstekelingen die illegaal Mongolië wouden verruilen voor China. Na en paar minuten schijnen en zoeken vonden ze niemand onder de trein en onder militair saluut reed de trein van Mongolië naar China.

In China reden we een spookachtig oranje verlicht terrein op. Links en rechts tonden diverse locomotieven en wagons te wachten op verdere transport richting China of Mongolië, containers van de diverse grote bedrijven zorgen voor een mooie omheining. We arriveerde langs een perron en een groep Chinese grensbeambten stonden klaar om onze paspoorten in te nemen ter controle. Nadat een Chinees, die met zwaar Amerikaans accent Engels sprak, onze paspoorten had ingenomen en de nodige reizigers al wakker had moeten maken, verdween de trein richting een grote grijsbakstenen loods. In deze loods werden de draaistellen van de rijtuigen aangepast van Russisch Breedspoor naar normaalspoor. Voor deze handeling worden de draaistellen, de wielen aan de einde van de rijtuigen, los gemaakt. Daarna wordt het rijtuig opgetild door gigantische mechanische krikken om de draaistellen van Russische breedte er onder uit te trekken en de Chinese, dus normaalspoor, draaistellen er onder te trekken. Omdat dit fascinerende tafereel onder ons rijtuig bevond en dit moeilijk te zien is uit het raam stond iedereen zich te verdringen bij de kleine raampjes van de deuren tussen de rijtuigen. Als de draaistellen vervangen zijn werd de trein gerangeerd naar een perron aan de andere kant, daar stonden bekende gezichten onder de autoritaire petten op ons te wachten om onze paspoorten terug te geven. We konden de trein uit om naar het (hurk)toilet te gaan en als we het konden betalen de nodige producten in een chaotische supermarkt kopen.

Ik werd wakker door de kou die door de kieren rondom de schoorsteen de ger binnen kroop. Het hout was uitgebrand en de schijnbaar grote hitte in de ger was verdwenen. Dat het heet was bleek uit het feit dat ik de dekens van me af had gedaan in mijn slaap. Ik trok de dekens weer over me heen en sliep tot dat ik wakker werd door een geluid naast mij. Ik werd langzaam wakker en probeerde te achter halen waak ik wakker van. Er kwam al licht door de kieren rond de deur en de schoorsteen.  Het geluid bleef door gaan en kon niet achter halen wat het zou kunnen zijn. Toen ik toch maar eens opstand om te kijken wat het was ontdekte ik dat er naast de ger een koe aan het grazen was.

Die ochtend hadden we een ritje te paard op het programma staan. We kregen te horen dat onze gids om tien uur klaar zou staan met de paarden bij de poort. Maar eerst stond het ontbijt klaar met thee, koffie, brood van germanbakery.mn en iets wat op kaas moest lijken. Na het ontbijt las ik de laatste pagina’s van De Grote Spoorwegcarrousel van Paul Theroux. Tegen tienen kwam het kleine Mongoolse vrouwtje ons halen en bij de poort stond onze gis al klaar met cowboyhoed, lerenjasje en met een sigaretje in de mond spanden hij nog een laatste keer de zadels aan de paarden vast. We stegen op en zette koers richting de steppe, althans richting het westen. Langzaam achter ons verdwenen de ger tenten van de verschillende families die rond de camping van Bert leefden. De leegte van de steppe gaf het idee dat je niet of nauwelijks vooruit kwam. Het oneindige tussen de paarden oren en de langzaam verdwijnende ger tenten achter je hadden iets weg van het weg varen uit een zeehaven. Om de zoveel tijd keek ik over mijn schouder en uiteindelijk waren de ger tenten uit het zicht verdwenen. Door de leegte gaf ook de illusie dat je niet steeg of daalde, alleen de spier aanspanningen van het paard en haar pas deed je hier aan herinneren en daarmee kon ik bepalen hoe ik op het paard diende te zitten, althans wat ze me in Nederland hadden aangeleerd want onze gids bleef naar mijn inschatting gewoon onderuitgezakt zitten met zijn sigaretje.

We arriveerden bij een hoop stenen versiert met gekleurde linten, een zogenaamde ovoo. Als traditie reden we drie rondjes met de klok mee om dit monument om de geesten van de heuvels te eren en gerust te stellen. Toen we wegreden bij de ovoo kwam er een man op een oude Russische motorfiets aan gereden. De motor naderde ons, in tegenstelling tot Nederland, voorzichtig en een klein gesprekje ontstond er tussen de motorrijder en onze gids er werd nog een sigaretje uitgedeeld en wij vervolgden onze weg in de richting waar we vandaan kwamen. We stapten niet direct terug naar de camping maar makten nog een mooi omweggetje langs het riviertje. Hoe dichter we bij het riviertje kwamen hoe meer de vegetatie toenam. Bomen en struiken groeiden weelderig langs de oevers van het stromende riviertje en vlinders en bijen vlogen van bloem naar bloem. Na wat takken ontweken te hebben door diep te bukken bereikten we het stromende riviertje. De omgeving had iets van een Western film, de rust, de brandende zon, de paarden, kale heuveltoppen om ons heen en een riviertje wat we wilde doorwaadden, de eenzaamheid in het landschap en uiteraard onze als cowboy uitgedoste gids. Omdat dat wij niet gekleed waren als Clint Eastwood gaat de vergelijking met l buono, il brutto, il cattivo helaas niet op.

Na ongeveer een tochtje van anderhalf uur arriveerden we weer terug bij de camping en bedankte onze gids voor zijn tijd en het tochtje. Hij kreeg de nodige tugriks toegestopt en vertrok met de paarden weer de steppe op. Wij volgden zijn plan en liepen ook de steppe op maar niet in zijn voetsporen. We wandelden richting de heuvel waar we gister naartoe gewandeld waren en volgden vervolgens het riviertje en ontdekten al snel dat het water in het riviertje te hoog stond om met alleen een natte buitenkant van de schoenen aan de overkant te komen. De jak die onze tegemoet kwam dacht er anders over en sjokte zo door de rivier naar de overkant, alwaar hij niet hartelijk onthaald werd. Uit de ger kwam driftig een vrouwtje naar buiten die met wilde gebaren en geheven stem de jak probeerde te verjagen, de jak sjokte weg.

Wij sjokte verder en op de terug weg naar de camping brachten we nog een bezoekje aan  de lokale supermarkt, het kleine huisje bij de heuvel waar essentiële producten werden verkocht. We kochten daar de bekende Genghis Khan bier en Genghis Khan aardappel chips wan het hat immers gesmaakt maar ook omdat er niets anders was op dit gebied. Op de terug weg kwamen we de vrouw uit Eupen tegen, zij was wezen wandelen en had diverse botten en schedels gevonden. Ze was vooral trots op de hondenschedel die ze had gevonden op de steppe. De steppe lag bezaaid met restanten van de dieren die er over rond zwierven, van koeien en paarden mest tot botten van diverse dieren. Wij zijn geen heel skelet tegen gekomen maar met de grote hoeveelheid aaseter en roofdieren op de steppe leek het me ook onwaarschijnlijk dat een dier in zijn geheel werd gelaten na zijn overlijden. Terug op de camping kwam de vrouw van Bert naar mij toe of we interesse om het bier vanavond gekoeld te drinken. Ze had immers nog ruimte in de “koelkast”. Ik liep met haar mee naar  het keukentje waar ze een luik opende om in een gat af te dalen. Ik kon onderscheiden dat in het gat allerlei producten lagen die daar gekoeld bewaard bleven door de permafrost onder de steppe.

Later die middag kwamen er twee terreinwagens aan rijden. Een zilvergrijze Toyota Landcruiser en een Range Rover, nog uit de tijd dat ze nog mooie modellen maakte, vol met stickers waardoor het iets van een rallyauto weg had. De twee wagens reden de camping op, de Toyota met Mongools kenteken en een Nederlandse plaat op de Range Rover. Mijn vader en ik verbaasde ons er over om een Nederlands geregistreerde auto hier tegen te komen. En inderdaad ze waren vier weken geleden vertrokken uit Apeldoorn om een maand over de steppen en Gobi woestijn te trekken in Mongolië, na die mand zouden ze weer vier weken terug rijden naar Nederland. Nadat de auto’s geparkeerd waren begonnen gelijk de gesprekken. Zij konden op de camping verblijven en al snel kwam er een campingset uit de auto. Een tafeltje en stoeltjes werden uit de kofferbak getrokken en uitgeklapt. De auto zat vol met de benodigde materialen en materieel, waar ze ook waren ze konden ten allertijd de auto repareren, alleen konden ze niet lassen. Een luchtpomp, lier met een speciaal anker voor het mulle zand, extra brandstof, koeling voor de voedsel en extra stroom voor elektrisch gereedschap en verlichting. Aan alles hadden ze gedacht maar als er één van de twee bij Defensie werkt dan is het ook niet verbazingwekkend dat deze auto voorbereid is om alles wat kan overkomen. Al snel kwamen hun verhalen over de rit door Rusland en Oekraïne op gang. Alle clichés over die landen kwamen naar voren. Corruptie, smeergeld en een reparatie in ruil voor een teddybeer passeerde de revue.

Die middag kon ik eindelijk kennis maken met de legendarische Bert, en Bert vertelde heel graag over zijn leven en ervaringen in Mongolië in het plat Amsterdams. Voor de liefde is hij blijven plakken, eigenlijk teruggekeerd, in Mongolië. Zo’n camping beheren in Mongolië is niet makkelijk, bij de autoriteiten  is hij meermaals tegen de muur van bureaucratie gelopen welk te doorbreken is met smeergeld. Bert vertelde ook in alle geuren en kleuren hoe zijn honden een koe hebben aangevallen en gedood, natuurlijk was dit de beste koe van de familie en was Bert, Bert moest betalen en ook flink en om dit voor de toekomst te behoeden heeft hij drie kwart van zijn honden afgeschoten. Met zijn Amsterdamse accent vertelde hij waarom hij zoveel honden hadt, in de Mongoolse folklore brengen vrouwelijke honden ongeluk en worden ze vaak gedumpt om rond te zwerven over de steppe. Bert ving ze vaak op en rondom zijn camping hadden ze een roedel gevormd en kwam het oerinstinct naar boven en namen ze een grote grazer te grazen. Honden zijn en blijven immers roofdieren, net als katten en de kat die ze bezaten was een felle en verstoorde het gesprek door de groep te doorbreken in zijn achtervolging van een sprinkhaan. Heerlijk om te zien hoe gedomesticeerde dieren nog gewoon hun zelf kunnen zijn.

Die avond was het helder en de gesprekken duurden tot laat in de avond. Bij een vuurtje dronken we gekoeld bier dankzij de permafrost en ontdekten we hoe de mensen die naar Mongolië zijn gereden in contact kwamen met Bert en het was een bijzondere toeval. Terwijl ze hun banden stonden op te pompen langs de weg reedt er een Toyota Landcruiser langs met een reservewiel in een Heinekenhoes met de bekende kreet “Heeey, Biertje!”. Tot hun verbazing stopte die auto en reed naar hun terug omdat de Nederlander achter het stuur stom verbaasd was een Nederlandse kenteken hier te spotten.  Na de verhalen was het bier op en buiten zo ver afgekoeld dat we binnen in de ger  de kachel aanstoken. Daar dronken we nog verder een restant van en fles wodka die ze hadden gekregen in Rusland en volgens goed Mongools gebruik dronken we de fles leeg zodat kwade demonen niet in de wodka konden trekken om de drinker de volgende keer ongeluk te brengen, helaas was de fles al geopend en zat er nog maar een kwart in.

Na het ontbijt kregen we de vraag hoe laat we naar Irkoetsk wilde gaan. Aangezien we Listvjanka al voldoende hadden verkend besloten we om zo vroeg mogelijk richting Irkoetsk te gaan. Onze gastvrouw liep met ons naar de weg en om de juiste marshroetka voor ons aan te houden. Ondertussen boden een aantal private marshroetka’s hun ritten aan ons aan en steevast werden die afgewezen. De gemeentelijke marshroetka werd aangehouden voor ons, de gastvrouw betaalde en we werden in Irkoetsk opgewacht door Ljoedmilla, de bedrijfsleidster, van Lovely Tours. We namen plaats in een Russisch taxibusje en werden met grote snelheid over de provinciale weg richting Irkoetsk gereden. Inhalen, bumperkleven, rakelings langs fietsers en vrachtwagens. De chauffeur deed er alles aan om in Nederland zijn rijbewijs kwijt te raken. Uiteraard arriveerden we en had de chauffeur zijn rijbewijs nog.  We werden door Ljoedmilla opgewacht op en zij begeleide ons naar het appartement van Natasha, de dame die haar logeerkamer verhuurde aan toeristen. Onderweg wees ze mijn vader op verschillende architectonische noemenswaardig heden.  Het blijft indrukwekkend hoe de Rus zijn geschiedenis ken, hoe pijnlijk die ook is. Uit de verhalen leerden we dat Stalin een groot fan was van Barok en het station van de spoorwegen in Irkoetsk in deze stijl was opgetrokken en voor de Opera en het station was een Italiaanse architect ingehuurd, geen idee of die hier voor helemaal naar Irkoetsk was gekomen.

We checkte in bij Natasha, een bejaarde dame welk een student in huis had. Wij kregen zijn kamer en hij moest het doen met een gezamenlijk bed met Natasha. De volgende ochtend kregen we van Natasha een ontbijt in haar keuken, welk gevuld stond met een grote ijskast uit de Sowjettijdperk. Niet veel later werden we opgehaald door onze gids voor Irkoetsk.  Net als in Moskou was kregen we de vraag of we Irkoetsk al bezocht hadden. De avond er voor hadden we een stuk gewandeld en Irkoetsk verkent.  Aangezien kerken niet in ons standaard programma zit, althans van binnen, werden we naar een Russisch Orthodoxe Kerk geleid met Boeddhistische symbolen naast de Christelijke. Dat we deze kerk niet gevonden hadden bleek door het feit dat de kerk wat verstopt lag in een parkje. Na de kerk van binnen bekeken te hebben en oppervlakkige informatie verkregen te hebben, niet dat onze interesses echt uit ging naar dit soort onderwerpen., gingen we verder Irkoetsk in om de beroemde houten huizen waar te nemen. Irkoetsk staat bekend om de weggezakte houten huizen die weid verspreid door het centrum van Irkoetsk zijn gelegen. Om de zoveel tijd herrees er een brutalistische Sowjet bouwwerk op tussen deze oude houten bouwwerken.

Na de nodige houten huizen bekeken te hebben besloten we richting de markt van Irkoetsk ta gaan. Onderweg naar de markt hielden we even halt bij een opvallende uitbouw bij een sowjet flat. Volgens de verhalen van onze gids was dit het appartement van de geheime dienst ten tijden van de Sowjet-Unie. Waarom je als geheim dienst een opvallende aanbouw goedkeurt blijft mi ook een raadsel net als waar Andrej, zo noem ik hem nu, vandaan kwam.  Andrej is een beschonken gepensioneerde die bij ons iets kwam halen om zijn pension aan te vullen. Helaas voor Andrej hadden we daar geen behoefte aan en vervolgde we onze weg richting de markt van Irkoetsk.  Andrej volgde ons een aantal straten tot dat hij struikelde voer zijn veter en op het midden van de rijbaan terecht kwam. Een stadsbus moest vol in de ankers voor deze gebeurtenis. Onze gids hielp Andrej overeind en de buschauffeur gaf Andrej het advies om niet overdag te drinken maar ’s avonds. We raakten Andrej kwijt voordat we op de markt van Irkoetsk aankwamen. De markt van Irkoetsk is een grote hal waar diverse versproducten, kleding, lederwaren en andere producten werden verkocht. In navolging van een Wit-Russische paspoorthoes, van vorig jaar, kocht ik hier een Russische en werd getrakteerd op een monoloog over hoe uitzichtloos het beleid van Vladimir V. Poetin is voor jonge ondernemers in Rusland. Op de markt kochten we nog een beker kvas en vervolgde onze rondleiding door Irkoetsk. We nodigde onze gids uit voor een drankje op een terras aan de Angara. Terwijl er aan de voerkant een zware kolentrein op weg was naar het westen vertelde onze gids dat hij oorspronkelijk afkomstig is uit kamchatka en in Irkoetsk Engels doceert in het middelbaar onderwijs.  Hij was wel blij met zijn verhuizing naar Irkoetsk hier was immers meer te beleven en kon hij bij klussen in het toerisme seizoen.

Die middag wandelden we richting het station van Irkoetsk om de nodige treinen te spotten. Uiteraard kwam er gedurende dat uur eigenlijk niets langs, twee rangeer locomotieven en een vrachtwagen van een Rotterdams transportbedrijf.  Die namiddag wandelde we nog wat langs de rivier over van de Angara en het centrum van Irkoetsk. Hier werden we aangesproken door een partij lid van de Communistische Partij van de Russische Federatie welk ons de partij krant wilde overhandigen. Helaas voor hem waren we niet echt geïnteresseerd, we konden geen Russisch en om een oppositie krant Mongolië binnen te smokkelen zag ik ook niet echt zitten, niet dat dat echt het overleefd zou hebben in volgepropte rugzakken.  We aten een hapje eten bij een restaurant aan de voer van de Angara. Natuurlijk reed er toen wel een goederentrein door het station van Irkoetsk, alleen wel de verkeer de kant op. Na de maaltijd maakten we nog een ronde door het centrum en werden door twee jonge dames aangesproken. Ze wilden dat wij iets inspraken voor een aanstaand bruidspaar en de bedoeling was dat ze dit in zoveel mogelijke buitenlands talen konden vastleggen, wel de goede tijd van het jaar om het te doen als elke trein uit het westen ladingen Europeanen aflevert.

De volgende ochtend gingen we wederom Irkoetsk verkennen, doelloos dwaalde we door de wijken met de oude weggezakte houten huizen tot we in 130 kvartal  terecht kwamen. 130 Kvartal is een soort van nep Irkoetsk met nieuw gebouwde houten izba’s, de traditionele houten huizen welk verzakt en verf afbladerend verspreid zijn door Irkoetsk alleen dan nieuw gebouwd, stevig gefundeerd en netjes in de ver. Hier en daar waren straten makers nog bezig met het leggen van de pleinen, straten en trappen tussen de huizen terwijl er nog volop zaag, timmer en schilder werkzaamheden plaats vonden voor de bouw van nieuwe izba’s voor de huisvesting van hippe boetieks en bistro’s. De Irkoetskers waren er lyrisch over, wij vonden het niet vel aan. Het had veel weg van een bataviastad waar toch stiekem menig Nederlander van gruwelt mits ze nieuwe kleding nodig hebben.  We hadden nog de tip liggen van de Biznislunch en besloten we een hotel op te zoeken welk deze lunch aanbood. End at bleken er aardig wat te zijn. Elk restaurant en hotel bleek dit te serveren tijdens lunchtijd. We kozen voor een hotel met een zo sowjet-achtige uitstraling. Binnen werden we naar een tafel gedirigeerd en had de sowjetische uitstraling plaatsgemaakt voor houten wanden met ramen met daarachter schilderingen van het Baikalmeer. De biznislunch  was een goed vullende lunch van drie gangen tegen een ontzettend concurrerende tarief. De rest van de middag brachten we door met het verkennen van Irkoetsk en belanden we op een markt met goedkope spullen van Chinese handelaren, één van de weinige tekens dat we ons al in Azië bevonden. We waren dichter bij Beijing dan Moskou. Het is wat onwennig als je trein om kwart voor zes vertrekt mar je om kwart voer zes nog rustig in Irkoetsk een avondmaal kan nuttigen, omdat het nog vijf uur duurde voordat de trein zou vertrekken. Rond negenen werden we opgehaald bij  het appartement van Natasha om ongeveer een minuut of tien later afgeleverd te worden bij het station. Na ongeveer vijftig minuten op de trein te hebben gewacht kwam onze trein richting Mongolië het station binnen.

Onze chauffeur kwam wat gehaast de lobby binnen maar was alsnog op tijd om ons naar het Jaroslavstation te brengen. Al vloekend, sturend en zijn vuisten ballend heeft onze chauffeur ons door het verkeer van Moskou geleid. Dat wij de trein zouden nemen naar Irkoetsk en verder naar China vond hij niet vreemd, een goede manier van reizen en je ziet het landschap.  Nu weet ik niet of dit zijn standaard retoriek is voor de vele toeristen die Moskou achter zich laten op hun treinreis naar China of dat dit een Russische instelling is om de trein normaal te vinden op lange afstanden. Wonder boven wonder was het Moskouse verkeer ons goed gezind en hoefden we niet de trein uit te zwaaien maar konden we nog de trein verwelkomen op het station.

Onze trein stond al op de vertrek borden alleen nog zonder een vertrek spoor. Na een half uur verscheen er een vertrekspoor op het scherm en begaven groepen mensen met grote hoeveelheid bagage richting het spoor. Het duurde nog een kwartiertje voordat er een diesellocomotief aan de horizon verscheen welk richting  het vertrekspoor liep. De bagage werd opgepakt en de mensen liepen langs de trein opzoek naar hun rijtuig in de trein. Wij pakten onze vervoers- en plaatsbewijzen en keken waar we moesten zijn in deze trein. Voor ons rijtuig had zich al een grote groep mensen  Dozen, tassen en rolkoffers werden naar binnen gebracht en de provodnitsja liet had geen probleem dat familie leden mee hielpen om de bagage weg te stoppen. Mijn interesse ging voornamelijk uit wat er in die bagage zat en of het een meerwaarde was dat het gekocht werd in Moskou en niet lokaal. Na verloop van tijd kwamen wij aan bij de provodnitsja en overhandigde onze vervoers- en plaatsbewijzen voor deze trein. Een grote vraagteken verscheen boven haar, we overhandigde duitse vervoers- en plaatsbewijzen. Ik overhandigde de bijgeleverde brief in het Engels en Russisch waarin stond dat de tickets geregeld waren via een gent van de Russische spoorwegen in Europa maar deze de tickets alleen kon afdrukken in het sjabloon van de Duitse spoorwegen. We werden vriendelijk gevraagd om even te wachten en de provodnitsja  liep naar de hoofdconducteur met de vervoers- en plaatsbewijzen en de bijgeleverde brief.  De Russen achter ons werden ongeduldig en besloten maar om hun bagage al vast naar hun coupé te brengen. Nadat hun bagage binnen was gebracht stonden ze weer braaf achter ons te wachten tot dat ze officieel de trein mochten bestijgen. Ze kwam terug en alles was gorosho en we konden onze coupé en plaats opzoeken.

De trein zette zich in beweging en pas na een kleine drie en een half uur arriveerden we op de eerste stop in Rostov, een stop van twee minuten waardoor er geen tijd was om even je benen te strekken op het perron. De eerst volgende stop waar dit wel een optie bleek te zijn was de 25 minuten durende stop in Jaroslav. Iedereen haastte zich naar de deur om voor 25 minuten te genieten van de frisse lucht en eventueel een glas koele kvas. Terwijl de reizigers de trein uit stapten dromden de nieuwe reizigers. Uitstappen mocht pas nadat de handgrepen schoongemaakt waren.  Ondanks dat we al de nodige uren met elkaar in het rijtuig hadden doorgebracht kwam ik er nu pas achter wat voor mensen in het rijtuig plaats hadden genomen. In onze coupé pikte je wel iets op van de gespreken op de gang of het voorbij lopen van iemand en zo doende maakten we kennis met een Britse dame die op weg was naar China om daar Engelse lessen te gaan geven aan kinderen.

In onze coupé troffen we twee nieuwe reizigers aan, uiteraard Russen. Twee hele normale jongens die de dertig naderde. Ze stelde zich voor als Sasha en Kolja. Dat Russen afstandelijk zijn en zich niet snel laten verleiden tot gesprekken en vriendschappen was hiermee gelijk ontkracht. Ze stelden zich voor met de verkorte versie van hun namen welk Alexander en Nikolai waren en dat gebeurd voornamelijk alleen door hun naasten. Beide werkten ze voor het Russische energie bedrijf en monteerde ze hoogspanningskabels aan de hoogspanningsmasten op grote hoogte. Nu waren ze op weg naar huis en daarvoor dienden ze wel eerst 24 uur de trein te nemen en aansluitend nog een paar honderd kilometer te rijden naar hun woonplaatsen. Kolja woonde ten zuiden van d Trans-Siberische spoorlijn vlak bij de grens met Kazachstan en Sasha diende weer naar het noorden te rijden. Na onze avondmaaltijd van noedels, brood en fruit ging het gesprek wat we wisten over Rusland en voer wat hun weten voer Nederland. We dronken gezamenlijk bier en gingen slapen.

De volgende ochtend werd ik wakker en zat Kolja op zijn laptop te schaken en eindigde een halve liter blik bier terwijl hij op het voeteneinde zat van mijn ligplaats.  Al snel kwam het gesprek weer op gang en wilde Sasha weten hoeveel we in Nederland verdienden. Met wat reken werk rekende we uit wat een huishouden ongeveer verdiende om naar Russische Roebels. Sasha verbaasde zich over het inkomen en platste dit al gauw in perspectief door zijn salaris er achter te schrijven. Maar wat we overhielden was nog de grote vraag en begonnen we de kosten voor het levensonderhoud van de  salarissen af te trekken en qua percentage scheelde het niet veel maar onder de streep hield de Nederlander meer over. Gedurende de dag sprak mijn vader verder met Sasha, naarmate de tijd verstrekte begon zijn Engels steeds beter te worden, toen we Sasha ontmoette verontschuldigde hij zich gelijk dat hij heel slecht Engels spreekt. Het kwam wel eens voor dat Sasha niet wist hoe hij het moest zeggen en raadpleegde hij zijn hulplijn, zijn zus wie Engels doceerde op de school in zijn woonplaats. Die middag leerde ik Misha uit Armenië kennen. Een forse gespierde man uit Jerevan. Misha was onderweg naar Chita, een Russische stad die vlak boven China lag. Hij was alpinist en reisde elke zomer door Rusland om op verschillende plaatsen bergen te beklimmen.

De stop in Perm bood genoeg tijd om even de trein uit te stappen en een fles gekoeld water, kwas en een brood aan te schaffen bij de kioskjes op het perron en bij te praten met de Britse reizigster. Zij introduceerde ons met twee Amerikanen die in de coupé naast haar verbleven. Twee vrienden die samen de Trans-Siberië Express reisde. Een reis wat hun uiteindelijk wereldreis opleverde aangezien ze in Los Angeles en New York woonden en in New York hun reis gezamenlijk begonnen en in Los Angeles eindigde. Misha kwam er ook bij en stak nog snel een sigaret op voordat de trein weer vertrok. Veel aandacht voor ons had hij niet, hij had meer interesse in de Britse dame die op haar beurt weer haar best deed om hem zo veel mogelijk te negeren. Na een uur in de trein gezeten te hebben en verder gepraat te hebben over muziek en auto’s met Sasha drong ik aan om deze avond eens in het restauratie rijtuig te gaan eten. Ik werd op expeditie gestuurd om de prijzen daar te gaan bestuderen. Nadat ik een rijtuig of zeven gepasseerd was bereikte ik het restauratierijtuig en vroeg ik naar het menu. De Russische spoorwegen waren tot een bepaalde hoogte ingespeeld op buitenlandse reizigers door de gerechten ook in het Engels te beschrijven. De prijs dient men uit een tabel te halen welk enkel een Russische aanduiding heeft. Met wat basis Russisch was er prima uit te komen waar de prijsstond in het schema. Ik informeerde mijn vader voer de prijzen en volgens hem kon dat geen Russische Roebels zijn want hij had ergens gelezen dat dat Chinese Yuan moest zijn. Nadat ik uitlegde dat deze trein niet in China kwam en de Russische Spoorwegen niets bereikte met diensten te alten afrekenen in Yuan overtuigde ik hem en namen we een maaltijd in het restauratierijtuig. Na het bestuderen van de kaart besloot ik voor een gerecht te gaan met gegrilde Siberische zalm maar kreeg bij het bestellen een “Njet” want ze hadden geen Siberische zalm of zalm in zijn geheel niet. Ik besloot voor een gerecht met varkensvlees te gaan maar wonder boven wonder kwam er wel een Siberische zalm aan en werd opgevolgd door het bestelde gerecht met varkensvlees. Een wonderbaarlijke gebeurtenis en zoals te verwachten was hun Engels niet toereikend genoeg om verhaal te halen, hun Duits tevens ook niet en mijn Russisch ook niet. Misschien had mijn vader wat kunnen doen in het Frans maar we verwachtte het niet. Met vragen maar voldaan keerden we terug naar onze coupé, de prijzen waren meegevallen maar toch wat te duur om het dagelijks te doen ondanks dat de grootste genoegens van treinreizen het uitgebreid dineren met een voortdurend veranderend uitzicht is. Sasha en Kolja waren geïnteresseerd in onze ervaring en deelde de mening dat het wat aan de dure kant was. De schemer begon te vallen en we daalden vanuit het Oeral gebergte naar beneden. Het volgende station was Jekaterinaburg maar voordat we deze Aziatische stad zouden bereiken moesten we eerst Azië nog halen. Het was dat Sasha ons wees op een obelisk langs het spoor en ik was had voor het eerst in mijn leven Europa verlaten. Heb wel eens Azië zien liggen vanuit Rhodos maar dichterbij was ik nog niet geweest dan nu. In Jekaterinaburg namen we afscheid van Sasha en Kolja. We hadden tijd om de trein te verlaten maar een onweersbui zorgde er voor dat iedereen in de trein bleef.

De volgende morgen werden we wakker in onze coupé. Er waren geen andere reizigers bijgekomen. Ik dronk mijn thee at wat brood en soep en las in het boek wat ik meegebracht had, Dee Groot Spoorwegcarrousel van Paul Theroux. Rond tienen, Moskou tijd, hadden we de eerste lange stop voor die dag. Een klein kwartiertje in Itsjim. Veel was er niet te doen, het bleek gewoon een perron in een klein ogend plattelands nederzetting te zijn wat vreemd genoeg Europees aanvoelde, maar dat was logisch te verklaren aangezien de Russische cultuur Europees is. Een kwartiertje je benen strekken en frisse lucht deed wonderen en opgeladen en wel stapten we de trein in voor de volgende kilometers. We waren nog twee dagen en 2500 kilometer van Irkoetsk verwijderd, ongeveer dan. Die middag werd er niet veel meer gedaan dan verder lezen in De Grote Spoorwegcarrousel en dom weg uit het raam staren.  We spraken wat met de Britse reiziger en Misha, welk wel een zeer grote interesse had in welke dranken, voornamelijk sterke dranken, we lekker vonden. Hij vond alles lekker wat hij kende terwijl wij wat gereserveerde waren hier in. Misha ging naar het toilet tot grote opluchting van de Britse reiziger, ze begon het langzaam aan vermoeiend te vinden dat hij constant contact met haar zocht. Ik begreep oprecht zijn interesse in haar niet. Die middag gebeurde eigenlijk niet veel. De trein denderde voort en zo nu en dan kwam er een tegentrein langs en telde mijn vader het aantal wagens in de trein, stee vast kwam hij op 88.  Dit herhaalde zich tot dat we in Omsk aankwamen waar we voor 20 minuten konden genieten van beweging en frisse lucht. In Omsk was ik mijn vader even kwijt maar al snel kwam hij aan gelopen met een bakje gevuld met een bruine substantie en presenteerde trots dat hij ergens iets te eten had gekocht.

We nuttigde het tijdens het avond eten. Het smaakte niet verkeerd en deze substantie zou zomaar eens één van de smakelijkste consumpties zijn wat ik gegeten heb. Mijn  vader was er mee eens maar dan wel zonder de dille, geen idee wat dat was maar het bleek de groene takachtige kruide te zijn. De tijd ging net als de trein maar voort en op de gang werden er vele gesprekken gevoerd, niet alleen tussen de toeristen maar ook de Russen onderling. Ik sprak met de Britse over of ze Minsk had bezocht en dat had ze gedaan. Ze vond het een verrassend mooie stad en de valuta bleef haar bij, niet heel afwijkend van mijn herinneringen. Helaas konden we Minsk niet bezoeken voorafgaand aan deze reis. Dit had te maken met het beleid van mijn vaders werkgever, welk niet heel flexibel was in onbetaald verlof, ik realiseerde me dat ik de tijd en de vrijheid van het studenten leven moest koesteren. Toen het begon te schemeren besloot ik weer op expeditie te gaan naar het restauratie rijtuig, niet om de menukaart te bestuderen maar om twee gekoelde flessen bier te halen. Waar de expeditie makkelijk ging overdag, althans bij daglicht, werd het uitdagender in het donker. De tweede klas rijtuigen waren nog prima te doen met de verlichte corridors van het rijtuig, de derde klas werd wat uitdagender. Dit waren slaapzalen waar de verlichting collectief geregeld werd en de corridor niet aan de uiterste zijde van het rijtuig bevond. Hierdoor liep je in het donker wel eens tegen een uitstekende voet, elle boog of hand aan. Gelukkig hadden de uiteinde van de corridor een lichtkrant met de tijd, datum en het volgende station. Wat hielp om recht uit te lopen maar de uitstekende voet niet te ontdekken. In het restauratie rijtuig kocht ik twee bier als service wouden ze het openen maar gezien de terugreis leek het mij beter dat we het in onze coupé opende zodat er niemand onnodig met bier werd besmeurt. We hadden immers toch een flessenopener mee. Onderweg liep ik weer tegen, waarschijnlijk, de zelfde voeten, elle bogen en handen aan en dankzij een wissel stootte ik mijn hoofd nog tegen iemands achterwerk.

Ik begon me immers te realiseren dat het verschil tussen de Moskou tijd en de lokale tijd merkbaarder De zon stond merkbaar verder dan de tijd welk ik aanhield net als de Russische spoorwegen. Het aanhouden van de Moskou tijd is aan te raden omdat de gehele dienstregeling in Moskou tijd is uitgewerkt en je dus zo weet wanneer een lange stop gepland is.  Ik stond net voor Krasnojarsk op en nam mijn ontbijt op het perron, gehaald en realiseerde me dat de inwoners van Krasnojarsk hun lunch al op hadden. De trein arriveerde in Krasnojarsk om 08:35 Moskou tijd end at vertaalde zich in 12:35 Krasnojarsk tijd. Die middag werd er niet veel ondernomen, we kregen geen nieuwe reizigers in onze coupé en er werd rustig uit het raam gestaard en door mij gelezen. Af en toe vond er een gesprek plaats op de gang en een Russische moeder probeerde steevast haar zeven jarige dochter te dwingen om met de buitenlanders te gaan praten om zo Engels te leren. Tegen de avond was er nog een lange stop in Ilandskaja en werden we voor her eerst geïntroduceerd met Omoel, een gedroogde vis wat men graag in deze regio nuttigt. We sloegen het aanbod over en de dame liep met de, aan een stok geregen, vissen verder te trein af. Wel kocht ik een lunch in de vorm van een soort van worstenbroodjes bij een stantionshandelaar, eigenlijk gewoon een bejaarde die haar pensioen aanvulde met zelfgemaakte broodjes op het perron.  Berken bomen waren schoten nog altijd voor bij ent als de tegemoet komende goederentreinen. Na Krasnojarsk was het spoor merkbaar slechter geworden en de trein reed al niet meer zo soepel als voor heen, her en der waren er nog stukken ongelest spoor en konden we genieten van het kedeng-kedeng geluid.  Die avond besloot ik maar “vroeg” naar bed te gaan want om want om 04:00 in de ochtend werden we gewekt, maar blijkbaar leefde mijn vader de hele tijd niet in Moskou tijd want hij vond dat dat niet echt vroeg was om op te staan want het was immers toch vijf uur later.

Benieuwd naar het veranderende tussen Moskou en Irkoetsk? Bekijk dan deze uur durende video welk ik onder weg gemakt hebt. Ik heb geprobeerd om, ongeveer, het uur een opname te maken.  

En mocht je willen weten welke stations gepasseerd zijn en het verschil tussen lokale en Moskou tijd? Gebruik dan de volgende link, het is wel in het Russisch.  (Местное время = Lokale tijd /  Московское время = Moskou tijd)